سابقه و هدف: کره زمین به عنوان بستر حیات انسان و سایر موجودات از چندین اکوسیستم قابل تشخیص تشکیل شده است که هریک از آنها در ارتباط با سایرین نقش بسیار مهمی را ایفا می کنند. یکی از آن اکوسیستم ها، جنگل است. از نظر علم اکولوژی، جنگل یک اکوسیستم کامل و پیچیده بوده که کامل بودن آن نیاز به تعادل بسیاری از نیروها به لحاظ کمی و کیفی دارد، در این تعادل قارچ ها یکی از منابع مهم موجود در اکوسیستم ها بوده که در حیات دیگر موجودات زنده نقش داشته و به عنوان بخشی از تنوع زیستی جنگل محسوب می شوند. ازاین رو، شناخت شرایط اکولوژیکی و فراوانی قارچ ها، قدم اولیه برای مطالعات بوده که هر اندازه کامل تر باشد، طرح های تحقیقاتی و برنامه های اجرایی موفق تر خواهند بود. به همین منظور، مطالعه پیش رو به بررسی ارتباط عوامل فیزیوگرافی با قارچ های پلی پور در جنگل های نکا در استان مازندران پرداخته است.مواد و روش ها: منطقه مورد مطالعه بر اساس کتابچه طرح و نظر کارشناسان طرح جنگل داری انتخاب شد. پس از جنگل گردشی اولیه در یک نیمرخ ارتفاعی، مجموعه های مورد بررسی انتخاب شدند. سپس بر اساس نقشه توپوگرافی 1:25000 جنگل به سه طبقه ارتفاعی تقسیم شد. طبقه اول با 400-200 متر ارتفاع از سطح دریا، طبقه دوم با ارتفاع 800-400 متر و طبقه سوم بیشتر از 800 متر ارتفاع از سطح دریا بوده است. در هر طبقه ارتفاعی، 30 قطعه نمونه (پلات 10 آری) به صورت تصادفی- سیستماتیک پیاده شد. فاصله بین پلات ها روی خط ترانسکت در هر طبقه ارتفاعی حداقل 500 متر در نظر گرفته شد. در هر قطعه نمونه بررسی ها انجام شده و نمونه ها برای مطالعات بعدی به آزمایشگاه انتقال داده شدند. شناسایی قارچ ها با بررسی خصوصیات ماکروسکوپی و میکروسکوپی و بوسیله روش های ارائه شده در منابع معتبر انجام شد. ثبت اطلاعات اکولوژی در فرم های جمع آوری داده ها انجام گردید. برای بررسی رابطه بین عوامل اکولوژیک مانند فصل، ارتفاع، جهت و شیب با فراوانی گونه های قارچ از جدول های توافقی دو طرفه و آماره کرامر و نیز همبستگی رتبه ای اسپیرمن استفاده شد. تجزیه و تحلیل ها با استفاده از نرم افزارSPSS v.16  انجام شد.نتایج و یافته ها: نتایج نشان داد، از بین 1057 نمونه قارچ پلی پور جمع آوری شده، تعداد 39 گونه پلی پور شناسایی شدند. به طوری که این گونه ها روی 10 میزبان درختی و درختچه ای بودند. بیشترین فراوانی مربوط به قارچ Trametes versicolor (حدود 22 درصد) بوده است. خانواده Polyporaceae با تعداد 13 جنس و 20 گونه (50 درصد) دارای بیشترین فروانی و خانواده Hapalopilaceae و Schizoporaceae با یک جنس و یک گونه (3 درصد) دارای کمترین فراوانی بوده است. بیشترین تعداد قارچ به ترتیب در فصل پاییز با 382 مورد (36 درصد)، فصل تابستان با 371 مورد (35 درصد) و فصل بهار با 304 مورد (29 درصد) برآورد شد. قارچ جمع آوری شده در دامنه ارتفاعی 800-400 متر با 38 درصد از دو دامنه ارتفاعی 400-200 متر و 1200-800 متر بیشتر بوده است. در بررسی کلی فراوانی قارچ های پلی پور شناسایی شده با جهت ها در منطقه مورد مطالعه، مشخص شد که جهت های شمالی با 54 درصد بیشترین فراوانی را داشته است. همچنین قارچ ها به ترتیب در شیب های 0 تا 25 درصد (با 56 درصد فراوانی)، شیب های 25 تا 50 درصد (با 42 درصد فراوانی) و در شیب های بالای 50 درصد (با 2 درصد فراوانی) بیشترین فراوانی را داشته اند.نتیجه گیری: از آنجایی که هر گونه تغییر در عملکرد جامعه قارچی می تواند در سلامتی و تولید جامعه گیاهی تأثیرگذار باشد، ازاین رو، مطالعه و شناخت ارتباط بین فراوانی قارچ ها با عوامل فیزیوگرافی برای حفظ سلامتی، تنوع، فراوانی و تولید قارچ ها ضروری به نظر می رسد.

تغییرات مکانی ویژگی های خاک تابع عوامل محیطی مانند اقلیم، توپوگرافی، ماده مادری و پوشش گیاهی است. توپوگرافی از طریق سه عامل ارتفاع، زهکش طبیعی و شیب باعث تفاوت های معنی دار در ویژگی های خاک می شود. این تحقیق به منظور بررسی اثر ارتفاع بر برخی ویژگی های فیزیکی و شیمیایی، نوع و فراوانی کانی های رس و در نهایت میزان تکامل خاک های یک نیمرخ ارتفاعی واقع در کوهستان تالش در استان اردبیل انجام گرفت. تعداد 5 خاکرخ در سطوح پایدار حفر و پس از مطالعات صحرایی، آزمایش های فیزیکی، شیمیایی و کانی شناسی رس بر روی نمونه ها انجام گرفت. نتایج نشان داد که در سطوح مختلف ارتفاعی، شدت هوادیدگی و نوع فرایندهای خاک سازی متفاوت بوده و تاثیر شدیدی بر برخی ویژگی های خاک از جمله مقدار رس، شکل های مختلف آهن، کانی ها و رده بندی خاک دارد. با کاهش ارتفاع، از میزان کانی ایلیت کاسته شده، ولی بر مقدار کانی اسمکتیت افزوده می شود که این امر دلیلی بر هوادیدگی و تکامل خاک می باشد. نتایج نشان داد که اراضی مرتفع دارای خاک های اینسپتی سول با درجه تکامل کم بوده ولی اراضی پایکوهی دارای خاک های تکامل یافته تر ورتی سول و مالی سول هستند. علاوه بر این، در نیمرخ ارتفاعی مورد مطالعه با کاهش ارتفاع، اقلیم گرمتر می شود و به تبع آن شدت فرایندهای خاک ساز افزایش می یابد. افزایش مقدار آهن بلورین (Fed-Feo)، به عنوان شاخص تکامل خاک، از 9/2303 میلی گرم بر کیلوگرم در قله کوه تا 7558 میلی گرم بر کیلوگرم در پای کوه این روند تکاملی را به خوبی نشان می دهد.

بدون شک یکی از پارامترهای موثر بر نوع ریزش های جوی، سیستم بارندگی و گرادیان بارش، شرایط توپوگرافی حاکم در منطقه می باشد. در مناطق شمالی کشور نزدیکی کوه و دریا که در برخی مناطق به کمتر از 10 کیلومتر می رسد و همچنین وجود رشته کوه البرز سبب شده که انواع سیستم های بارندگی در بازه های زمانی کوتاه مدت به شدت وابسته به شرایط توپوگرافی منطقه باشد. در این تحقیق به بررسی اجمالی تاثیر شرایط توپوگرافیک و نقش رشته کوه البرز بر انواع بارش و مقادیر مجموع بارش سالانه منطقه پرداخته و گرادیان بارندگی به تفکیک شرایط توپوگرافیک مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این تحقیق در استان مازندران حاکی از غیر یکنواختی تغییرات گرادیان بارش در طبقات ارتفاعی مختلف ژئومورفولوژیکی و عدم وجود گرادیان مشخص در مناطق دشت و تاثیر به سزای توپوگرافی کوهستانی بر سیستم بارش و گرادیان بارندگی است.

درخت انجیلی یکی از چهار گونه اندمیک جنگل های هیرکانی و متعلق به دوران سوم زمین شناسی بوده و به فسیل زنده نیز مشهور است. به منظور اطلاع از ارتباط شرایط اکولوژیک رویشگاه با صفات روزنه برگ، از پارک های جنگلی در سه استان شمالی کشور نمونه برداری انجام شده و صفات روزنه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که رویشگاه کشپل با بالاترین حد ارتفاعی دارای بیشترین تراکم روزنه و دو رویشگاه نور و سی سنگان با شرایط مناسب دما و بارش دارای بزرگ ترین ابعاد روزنه می باشند. نتایج همبستگی نشان دهنده رابطه معکوس بین دما و تراکم روزنه و بین ارتفاع و ابعاد روزنه و بالعکس می باشد. نتایج آنالیز تشخیص حاکی از آن است که صفت عرض و طول روزنه بیشترین نقش را در جداسازی جمعیت ها از هم دارا می باشند. از لحاظ تیپ روزنه نیز تیپ غالب پاراسیتک و بندرت لتروسیتیک می باشد که البته درصد این تیپ در رویشگاه قرق بیشتر است. بنظر می رسد که رویشگاه های انجیلی در شرق جنگل های هیرکانی (قرق و دلند) بواسطه روزنه های کوچکتر و پر تراکم تر تنش های زیستی (تخریب انسانی) و غیرزیستی (تنش خشکی) را تحمل می کنند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

کاهش یکنواخت غنا و تنوع گونه ای همراه با افزایش ارتفاع برای مدت ها الگوی کلی مورد پذیرش بوم شناسان بود، اما پژوهش های اخیر رابطه ای زنگوله ای با حداکثر تعداد گونه در ارتفاعات میانه را به مثابه الگوی غالب پیشنهاد می کند. این تحقیق به منظور بررسی رابطه غنا و تنوع گونه ای پرندگان و ارتفاع در امتداد نیمرخ ارتفاعی دامنه های شمالی رشته کوه البرز و به طور موردی در جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود انجام گرفت. منطقه مورد مطالعه بر اساس جوامع گیاهی موجود به شش طبقه ارتفاعی از 80 تا 2200 متر طبقه بندی و تعداد 163 واحد نمونه برداری به روش اشکوب بندی- تصادفی در این طبقات مستقر شدند. حداقل فاصله بین واحدهای نمونه برداری 250 متر و در فاصله حداقل 25 متری از حاشیه توده های جنگلی در نظر گرفته شد. نمونه برداری در میانه فصل بهار و از طلوع خورشید تا ساعت 10 صبح و به روش بی تحرکی و انتظار و به مدت 10 دقیقه برای هر واحد نمونه برداری و با استفاده از روش شمارش نقطه ای با شعاع نامحدود انجام شد. بر اساس نتایج، غنا و تنوع گونه ای پرندگان با تغییر ارتفاع تفاوت معنی داری نشان می دهد. همچنین، نتایج حاصل از رگرسیون غیرخطی نشان می دهد که غنا و تنوع گونه ای پرندگان در این ناحیه با ارتفاع از سطح دریا از الگوی زنگوله ای پیروی می کند و در ارتفاعات میانه به بیشترین مقدار خود می رسد. این نتایج اهمیت توجه بیشتر به جوامع جنگلی موجود در میان بندهای نیمرخ شمالی البرز و لزوم رعایت ملاحظات زیست محیطی در اقدامات جنگلداری و بهره برداری در این دامنه از ارتفاعات را نشان می دهد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

هدف ماهواره های ارتفاع سنجی راداری، تعیین و محاسبه دقیق ارتـفاع سطح زمین است. ارتفاع عبارت است از فاصله نقاط زمینی از سطح مبنا که ممکن است بیضوی یا ژئویید باشد و از ارتفاع ماهواره و طول اندازه گیری شده توسط ماهواره محاسبه می گردد. برای ارزیابی کامل دقت اندازه گیری های ارتفاعی ماهواره لازم است که داده های ارتفاعی دقیق زمین در فرم رقومی و با پوشش کافی با داده های ارتفاعی ماهواره مقایسه شوند. کاملا واضح است که دقت داده های ارتفاعی که مورد مقایسه واقع می شوند می بایست بهتر از دقت داده های ارتفاعی ماهواره های ارتفاع سنجی باشد. تنها راه موفقیت آمیز برای مقایسه داده های ارتفاعی ماهواره های ارتفاع سنجی با داده های دقیق ارتفاعی عبارت است از مقایسه ارتفاع نقاط هم مختصات به صورت نقطه به نقطه. در ضمن لازم است که تمام داده های ارتفاعی ماهواره و نقشه مورد مقایسه دارای یک مبنای ارتفاعی یا به عبارت دیگر یک بیضوی مبنا باشند. در نقشه ها اکثرا سطح مبنای ارتفاعات را به جای بیضوی یا ژئویید سطح آب دریاهای محلی در نظر می گیرند. اگر سطح مبنای ارتفاعات متفاوت باشد مقایسه دقت ارتفاعات مشکل شده و بهتر است تغییرات اختلاف ارتفاعات را در نظر بگیرند.